Fakoemulsyfikacja w leczeniu zaćmy – etapy zabiegu i możliwe korzyści

Fakoemulsyfikacja to ultradźwiękowa metoda usuwania zaćmy wykonywana przez niewielkie nacięcie rogówkowe. Zabieg trwa zwykle kilkanaście minut, odbywa się w znieczuleniu miejscowym i pozwala na implantację zwijalnej soczewki wewnątrzgałkowej. Poniżej opisujemy etapy procedury oraz możliwe korzyści dla pacjenta, zachowując język informacyjny i konkretne wskazówki.

Przeczytaj również: Kiedy wziąć dziecko do stomatologa pierwszy raz?

Na czym polega fakoemulsyfikacja zaćmy

Fakoemulsyfikacja wykorzystuje energię ultradźwięków do rozdrobnienia zmętniałej soczewki, a następnie usunięcia jej fragmentów przez mikrokanaliki. Metoda umożliwia pracę przez małe nacięcie o szerokości około 2,2–3,0 mm, co ogranicza ingerencję w tkanki oka. Do torebki soczewki wszczepia się zwijalną soczewkę wewnątrzgałkową (IOL), która po rozwinięciu przejmuje funkcję naturalnej soczewki.

Przeczytaj również: Jakie są wskazania do hormonalnej terapii zastępczej?

Procedurę najczęściej przeprowadza się w znieczuleniu kroplowym. Pacjent pozostaje przytomny, a oko jest znieczulone miejscowo. Czas trwania wynosi zwykle około 10–20 minut, zależnie od warunków anatomicznych i twardości zaćmy.

Przeczytaj również: Jakie nowoczesne rozwiązania w stomatologii poprawiają komfort i efektywność leczenia?

Etapy zabiegu krok po kroku

Poniższy opis przedstawia najczęściej stosowaną sekwencję działań. W indywidualnych przypadkach kolejność i zakres mogą się różnić zgodnie ze wskazaniami medycznymi.

Przygotowanie i znieczulenie

Przed zabiegiem podaje się krople rozszerzające źrenicę i krople znieczulające. Oko jest dezynfekowane, a pole operacyjne zabezpieczane jałowo. Pacjent otrzymuje instrukcje dotyczące patrzenia na światło mikroskopu i niewykonywania gwałtownych ruchów.

Nacięcie rogówkowe

Chirurg wykonuje małe nacięcie w przeziernej części rogówki (ok. 2,2–3,0 mm). Taka szerokość pozwala na wprowadzenie narzędzi i końcówki fakoemulsyfikatora oraz na implantację zwijalnej soczewki IOL. Nacięcie jest planowane tak, by sprzyjało szczelności po zakończeniu zabiegu.

Kapsuloreksja

Za pomocą precyzyjnych narzędzi tworzy się okrągły otwór w przedniej torebce soczewki (kapsuloreksję). Symetryczny, centralny kształt ułatwia stabilne osadzenie soczewki wewnątrzgałkowej oraz równomierne rozłożenie sił w torebce.

Hydrodissekcja i mobilizacja jądra

Do przestrzeni między torebką a masami soczewki podaje się płyn, aby oddzielić struktury. Ułatwia to obrót jądra soczewki i poprawia dostęp końcówki ultradźwiękowej do twardszych części zaćmy.

Rozbicie soczewki ultradźwiękami

Końcówka fakoemulsyfikatora emituje ultradźwięki, które rozdrabniają zmętniałą soczewkę. Operator dzieli jądro na mniejsze fragmenty (np. techniką chop lub divide-and-conquer), co pozwala efektywnie usunąć materiał przy minimalnym przemieszczaniu struktur wewnątrz oka.

Usunięcie rozdrobnionych fragmentów

Rozdrobione fragmenty są odsysane przez system aspiracyjny przy jednoczesnym podawaniu płynu utrzymującego komorę przednią. Na tym etapie zachowuje się torebkę tylną, która posłuży jako „kieszeń” dla IOL.

Wszczepienie soczewki wewnątrzgałkowej (IOL)

Do zachowanej torebki wprowadza się zwijalną soczewkę IOL za pomocą iniektora. Soczewka rozwija się i układa w torebce, a jej haptiki stabilizują pozycję. W razie potrzeby koryguje się ułożenie, dbając o centralizację optyki.

Uszczelnienie nacięcia i zakończenie

Nacięcie rogówkowe zwykle nie wymaga szwów. Chirurg ocenia szczelność, wyrównuje ciśnienie w oku i podaje leki do komory przedniej zgodnie z procedurą. Na koniec pacjent otrzymuje zalecenia pozabiegowe oraz receptę na krople.

Możliwe korzyści i ograniczenia metody

Mała inwazyjność i praca przez minimalne nacięcie ograniczają naruszenie tkanek. Zachowanie torebki tylnej umożliwia stabilne umieszczenie IOL. Mniejsza ingerencja przekłada się na potencjalnie krótszą rekonwalescencję w porównaniu do metod wymagających większych cięć.

Brak konieczności szwów w wielu przypadkach podnosi komfort wczesnego okresu pooperacyjnego. Niewielkie nacięcie sprzyja samoistnemu uszczelnieniu rany. Zazwyczaj wystarcza osłona oka i kontrola w wyznaczonym terminie.

Znieczulenie miejscowe (zwykle kroplowe) pozwala uniknąć znieczulenia ogólnego u większości pacjentów. Podczas zabiegu pacjent komunikuje się z zespołem, co ułatwia bezpieczne prowadzenie procedury.

Szerokie wskazania obejmują różne stadia zaćmy i grupy wiekowe, w tym osoby starsze oraz z chorobami współistniejącymi, jeśli ocena przedoperacyjna na to pozwala. Decyzję potwierdza badanie okulistyczne i omówienie możliwych ryzyk.

Wpływ na jakość widzenia po usunięciu zmętniałej soczewki wynika z optycznego oczyszczenia osi widzenia i doboru mocy IOL. Efekt końcowy zależy m.in. od stanu siatkówki, rogówki i ewentualnego astygmatyzmu.

Jak przebiega przygotowanie i okres po zabiegu

Przed zakwalifikowaniem wykonuje się pomiary biometryczne i ocenę przedniego oraz tylnego odcinka oka. Na tej podstawie dobiera się moc soczewki IOL. Omawia się również choroby towarzyszące i przyjmowane leki, w tym preparaty przeciwkrzepliwe.

Po zabiegu pacjent otrzymuje schemat kropel przeciwzapalnych i antyseptycznych, zalecenia dotyczące higieny oka i ograniczeń wysiłku. Typowe zalecenia obejmują unikanie tarcia oka, dźwigania ciężarów oraz basenu przez określony czas. Kontrole pozwalają monitorować gojenie i pozycję IOL.

Bezpieczeństwo i możliwe powikłania

Fakoemulsyfikacja jest procedurą o ugruntowanym profilu bezpieczeństwa, jednak — jak każdy zabieg — może wiązać się z ryzykiem. Do najczęściej omawianych należą: podwyższenie ciśnienia wewnątrzgałkowego w okresie wczesnym, obrzęk rogówki, zapalenie wewnątrzgałkowe, zjawiska związane z torebką soczewki (np. zmętnienie tylnej torebki w późnym okresie), rzadziej przemieszczenie fragmentów mas soczewki lub powikłania siatkówkowe. Indywidualne ryzyko ocenia się przed zabiegiem na podstawie badań i wywiadu.

W razie nagłych objawów, takich jak silny ból oka, nagłe pogorszenie widzenia, światłowstręt lub znaczne zaczerwienienie, należy niezwłocznie skontaktować się z ośrodkiem prowadzącym leczenie lub pogotowiem okulistycznym.

Najczęstsze pytania pacjentów

• Czy zabieg jest bolesny? Zazwyczaj stosuje się znieczulenie miejscowe w postaci kropli, dzięki czemu procedura jest dla większości pacjentów komfortowa.
• Kiedy można wrócić do codziennych aktywności? Decyzję podejmuje lekarz prowadzący na kontroli pooperacyjnej. Wiele osób stopniowo wraca do rutyny w krótkim czasie, z zachowaniem zaleceń dotyczących ochrony oka.
• Jak dobiera się moc IOL? Na podstawie pomiarów biometrycznych oraz rozmowy o potrzebach wzrokowych, z uwzględnieniem ewentualnego astygmatyzmu.

Materiały i źródła, które warto znać

Szczegółowy opis procedury i informacji okołozabiegowych znajdziesz pod hasłem Fakoemulsyfikacja zaćmy. Warto również korzystać z rzetelnych źródeł okulistycznych i zaleceń towarzystw naukowych, które regularnie aktualizują wytyczne dotyczące diagnostyki i leczenia zaćmy.

Praktyczne wskazówki przed i po fakoemulsyfikacji

• Zabierz na zabieg listę przyjmowanych leków oraz okulary, z których korzystasz na co dzień.
• Zapewnij sobie transport po zabiegu i opiekę w pierwszych godzinach, zwłaszcza jeśli oko będzie osłonięte.
• Stosuj krople zgodnie z zaleceniami. Nie pomijaj kontroli — pozwalają wcześnie wychwycić nieprawidłowości.
• Chroń oko przed urazem i zabrudzeniem; unikaj tarcia oraz kontaktu z wodą w basenie do czasu zniesienia ograniczeń.